اصلاح نژاد دام چیست و تفاوت آن با موجود تراریخته در چه می باشد

طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی موجودات تراریخته به گیاهان، جانواران یا موجودات میکروسکوپی گفته میشود که DNA یا ترکیب ژنتیکی  آن‌ها به طریقی تغییر یافته که در طبیعت از راه جفت گیری یا نوترکیبی اتفاق نمی افتد و یا به عبارت دیگر ژنتیک آن ها دست کاری شده باشد. در حقیقت با مهندسی ژنیتک یک خصوصیت ویژه را در محصول از طریق مصنوعی و آزمایشگاهی ایجاد و یا از آن حذف میکنید که به هیچ عنوان در طبیعت نتواند رخ دهد اما در اصلاح نژاد دام شما دام هایی را که دارای صفات خاص مورد نظر شما هستند مانند خصوصیات ظاهری، وزن گیری و … را از میان گله های دارای ظرفیت ژنتیکی بالاتر انتخاب و به عنوان والدین نسل های بعد انتخاب میکنید و این روند را تا زمان تثبیت کامل ژن مورد نظرتان مانند ژن دوقولوزایی در نسل های واسط ادامه میدهید پس میتوان گفت اصلاح نژاد دام علم و هنر تثبیت ژن های موثر در تولید اقتصادی دام می باشد.

اصلاح نژاد دام سبک

امروزه صفت چندقلوزایی در گوسفند به دلیل اهمیت اقتصادی مورد علاقه دامداران قرار گرفته لذا انتخاب مستقیم برای این صفت در برخی از گله ها منجر به پیشرفت ژنتیکی بسیار زیادتر از مقدار مورد انتظار شده است. دلیل این پدیده، وجود تعدادی ژن با اثر عمده که تاثیر سایر ژن های کوچک اثر را تحت پوشش قرار می دهد، تشخیص داده شده است. یکی از این جایگاه های ژنی FecB یا برولا مرینو (BoM) می باشد که منجر به افزایش نرخ تخمک ریزی در میش های دارنده آلل های این ژن می شود. در ایران سابقه فعالیت های اصلاح نژادی و تثبیت ژنهای چندقلوزایی به حدود دو دهه قبل بر می‌گردد.

اولین بار ایران در سال ۱۳۸۰ با همکاری دانشگاه زنجان نسبت به وارد نمودن دام های اصلاح نژاد شده از کشور نیوزلند اقدام و عملیات انتقال ژنوم دامهای مذکور به میش های نژاد افشاری آغاز گردیده است . در حال حاضر چندین مجتمع کشت و صنعت در کشور مشغول فعالیت های اصلاح نژادی و تامین و فروش دامهای پربازده تجاری می باشند.

تاکنون جهش در چند ژن عامل ایجاد چندقلوزایی و یا عقیمی گوسفندان گزارش شده و بر این اساس در بین نژادهای اصلاح شده گوسفند برخی از نژاد ها با توجه به توانمندی اولیه به منظور افزایش بره زایی تحت انتخاب قرار گرفته اند و امروزه به عنوان نژادهای شاخص چند قلوزا مطرح می باشند.

چند قلوزایی در این نژادها عمدتا چند ژنی می باشد، علاوه بر این در برخی نژادها چند قلوزایی با منشاء یک ژن بزرگ اثر(Major Gene) مورد توجه قرار گرفته است.

موسسه دامپروری صنعتی قدس رضوی در راستای رسالت های خود مبنی بر بالابردن ضریب امنیت غذایی مردم و تولید بهینه در پرورش دام و همچنین جلوگیری از تغییر ذائقه مردم از گوشت گوسفندی به علت گرانی و کمبود در بعضی مناطق اقدام به تاسیس اولین گله پشتیبان دام سبک اصلاح نژادی در شرق کشور نموده است. این واحد دامپروری که با کمک های اولیه معاونت وقت امداد مستضعفین آستان قدس رضوی احداث شده است در حقیقت پاسخی به مسولیت های اجتماعی آستان قدس نیز بود .

در این راستا آستان قدس رضوی با نگاه ایجاد اشتغال پایدار در مناطق محروم و یا بعضا” آسیب دیده از بلایای طبیعی وارد میدان شده و با شناسایی خانواده های محروم اما مستعد با آموزش شغل دامپروری و در اختیار قراردادن دام اصلاح نژادی و نظارت فنی و میدانی بر روند پرورش در جهت توانمندسازی ایشان اقدام میکند. که این امر میتواند در مردمی کردن بخش اقتصاد علی الخصوص تامین نیازهای غذایی کشور بدون رقابت با بخش خصوصی اقدامی ارزشمند تلقی گردد.

اهداف کلی

روند اجرایی

فعالیت واحد پشتیبان دام سبک به منظور اصلاح نژاد دامهای بومی وتثبیت ژن چندقلوزایی در آنها از اسفند ماه سال 1397 با خرید تعداد 72 راس میش و تعداد 6 راس قوچ هموزیگوت و 3 راس قوچ هتروزیگوت از شرکت فردوس زنجان آغاز گردیده است .بدین منظور جهت تشکیل گله مادر با تامین اعتبار از معاونت محرومیت زدایی و دستور مدیرعامل وقت موسسه نسبت به خرید دامهای ماده مولد و غیرمولد اقدام گردید و تا پایان سال 98 حدود 2000 راس دام طی چند مرحله خریداری و تحویل واحد پشتیبان دام سبک گردید . همزمان با خرید و استقرار دامها و نیروهای مورد نیاز عملیات عمرانی واحد دام سبک نیز صورت پذیرفت و در آبان ماه 1398 این واحد رسما توسط قائم مقام محترم آستان قدس به بهره برداری رسید . 

قبل
بعد

فرایندهای موجود

در حال حاضر با استفاده از تکنیک های تولید مثلی شامل همزمان سازی ، تلقیح مصنوعی سرویکال ، لاپاراسکوپی و جفت گیری طبیعی انتقال ژن چندقلوزایی به دامهای بومی موجود در گله پشتیبان در حال انجام می باشد . و پس از هویت گذاری نتاج حاصله و تعیین ژنوتیپ از طریق آزمایشات تخصصی ژنتیک با گذراندن دوره پرورش و قرار گرفتن نتاج در سیکل تولید مثلی امکان تامین دام اصلاح نژادی مورد نیاز در طرح های محرومیت زدایی فراهم خواهد شد . همچنین با تولید قوچ های اصلاح نژادی امکان افزایش راندمان تولیدی و تولد دامها با ظرفیت ژنتیکی بالاتر میسر می گردد . لذا با شناسایی مستمرخصوصیات ژنوتیپی و فنوتیپی دامها و ایجاد گله دارای رکورد و شناسنامه ژنتیکی و اجرای روش های بهگزینی گله پشتیبان تجاری اصلاح نژادی ایجاد خواهد شد.

یکی دیگر از فرایندهای در حال انجام در گله پشتیبان تولید فراورده های ژنتیکی دام سبک و عرضه آن به گله های مردمی جهت استفاده در طرح های اصلاح نژادی واحدهای غیر صنعتی می باشد . همچنین در صورت نیاز نسبت به ارائه خدمات تولید مثلی و انتقال دانش فنی به دامداران اقدام می گردد.